Etap konsultacji publicznych nad projektem ustawy o Pracowniczych Planach Kapitałowych dobiegł końca. Swoją opinię do projektu ustawy przekazało Ministerstwu Finansów również Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych.
Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych popiera ideę wprowadzenia Pracowniczych Planów Kapitałowych jako jednej z form oszczędzania na emeryturę. W swojej opinii SII już na wstępie podkreśliło, że uznaje „za społecznie potrzebne wprowadzenie powszechnego modelu długoterminowego oszczędzania w ramach III filaru systemu ubezpieczeń społecznych”. Niektóre aspekty ustawy w ocenie Stowarzyszenie wymagają jednak poprawek, aby lepiej spełniała ona cele dla których jest przygotowywana.
I. Wiek uprawniający do wypłaty środków
W pierwszej kolejności SII zwróciło uwagę, że należałoby podwyższyć z 60 do 65 lat wiek po osiągnięciu, którego środki zgromadzone w PPK mogły być wypłacone jego uczestnikowi. Średnia długość życia cały czas się zwiększa, zbyt wczesna wypłata środków może spowodować, że również zbyt wcześnie się one wyczerpią. Ponadto, niższy wiek umożliwiający wypłatę środków oznacza krótszy okres gromadzenia środków, a w konsekwencji niższe świadczenie z PPK.
II. Umowa o zarządzanie PPK
SII zwróciło również uwagę, że wybór PPK powinien należeć do pracowników, a nie do pracodawcy. Zaproponowane przez SII rozwiązanie przewiduje, że pracownicy zainteresowani uczestnictwem w PPK będą w głosowaniu wybierali instytucję finansową z której usług chcą korzystać. Wydaje się, że najlepszym rozwiązaniem byłoby aby każdy pracownik mógł samodzielnie wybierać instytucję finansową gromadzącą jego środki w ramach PPK. Organizacyjnie byłoby to na pewno trudne do zrealizowania, z drugiej strony mogłoby przynieść wymierne korzyści pracownikom. Mogliby oni wybrać instytucję, której najbardziej ufają, która przynosi im największe korzyści. Ponadto można byłoby zaprojektować system tak, by nie musiało dochodzić do zmiany instytucji przy każdej zmianie pracodawcy.
III. Dopłata roczna
W kwestii dopłaty rocznej, która ma stanowić zachętę od Państwa do uczestnictwa w PPK, w opinii SII nie powinna być ona finansowana z Funduszu Pracy. Środki z tego funduszu powinny bowiem służyć wspieraniu bezrobotnych i ich aktywizacji zawodowej. Ponadto SII zwróciło uwagę, że środki gromadzone w Funduszu Pracy pochodzą ze składek obowiązkowo płaconych przez pracodawców, co de facto oznacza, że pracodawcy sfinansują nie tylko składkę podstawową, ale również dopłatę roczną, która przecież miała stanowić zachętę finansową ze strony Państwa do oszczędzania w ramach PPK, a nie ze strony pracodawców.
IV. Koszty zarządzania PPK
Bardzo istotną kwestią, na którą Stowarzyszenie inwestorów Indywidualnych zwróciło uwagę w swojej opinii, są koszty zarządzania PPK. Mimo, że performance fee to raczej powszechna praktyka na rynku funduszy inwestycyjnych, to niekoniecznie jest to dobre rozwiązanie w odniesieniu do PPK. Jak wynika z art. 42 ustawy o PPK performance fee ma być obliczana na podstawie różnicowej stopy zwrotu, czyli różnicy pomiędzy stopą zwrotu funduszu a stopą zwrotu benchmarku. Problemem na który SII zwraca uwagę, jest jednak to, że ten benchmark ma być wybierany przez instytucję finansową (stanowi o tym ust. 11), a więc nie można wykluczyć ryzyka, że dany fundusz specjalnie dobierze sobie taki benchmark, który będzie łatwy do pobicia, a niekoniecznie będzie zgodny z faktyczną alokacją funduszu (tak jak np. wiele funduszy inwestycyjnych na polskim rynku jako modelowy benchmark podaje indeks cenowy wig20, podczas gdy inwestują na szerokim rynku i dostają dywidendy ze swoich inwestycji).
Zamysł stosowania performance fee jest teoretycznie taki, żeby inwestor i fundusz mieli wspólny interes w osiąganych wynikach. Fundusz, zarabia więcej wtedy, kiedy inwestor zarabia więcej, a więc co do zasady funduszowi powinno zależeć na wypracowaniu dobrego wyniku. W praktyce natomiast funduszowi może zależeć na krótkoterminowych performance fee. Powód takiego podejścia może być wiele. Mogą one wynikać z zasadniczych wątpliwości, czy PPK przetrwają kolejne 10-20 lat, ale także takich prozaicznych okoliczności jak to, czy obecny zarząd/analityk za kolejne 10-20 lat dalej będzie w tym funduszu pracował. Może to skutkować konstatacją, że nie ma większego sensu się przejmować długoterminowym wynikiem.
Warto mieć na uwadze, że performance fee to niesymetryczna forma wynagradzania, która działa dla funduszu w sposób zbliżony jak darmowa opcja. To znaczy, kiedy wynik będzie bardzo dobry (stopa zwrotu powyżej benchmarku), to fundusz dostaje dodatkowe wynagrodzenie. Natomiast kiedy wynik będzie bardzo zły (stopa zwrotu poniżej benchmarku( to fundusz nic nie płaci (nie zwraca straconych pieniędzy inwestorowi). Przy takiej konstrukcji funduszom inwestycyjnym może się kalkulować podejmowanie zwiększonego ryzyka inwestycyjnego. W przypadku powodzenia inwestycji zyski mogą być znaczne, zaś w przypadku niepowodzenia fundusz nic nie traci.
V. Koszty wypłaty transferowej
SII zwróciło także uwagę na brak ustawowych wytycznych dotyczących ponoszenia kosztów wypłaty transferowej. Zagadnienie to jest szczególnie istotne, gdyż do wypłaty transferowej środków zgromadzonych w PPK będzie dochodzić każdorazowo przy zmianie przez uczestnika pracodawcy. W przypadku, gdy koszty wypłaty transferowej będą na zbyt wysokim poziomie mogą one negatywnie odbić się na stanie środków gromadzonych przez uczestnika w PPK.
VI. Pozostałe opiniowane sprawy
Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych w przekazanej Ministerstwu Finansów opinii odnosiło się jeszcze do wielu innych ważnych kwestii, m.in.:
- formy oświadczenia woli w sprawach PPK
- rozporządzenia środkami w PPK na wypadek śmierci
- składki dodatkowej
- Portalu PPK
- ochrony danych osobowych
- pokrycie wkładu własnego ze środków w PPK
- podział środków w przypadku rozwodu lub unieważnienia małżeństwa
W tym miejscu można zapoznać się z pełną treścią opinii SII. Przebieg procesu legislacyjnego znajduje się natomiast na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji.
