Długoterminowe produkty oszczędnościowe są jedynym rozwiązaniem inwestycyjnym przeznaczonym dla inwestorów indywidualnych, których przeszłe i przyszłe wyniki pozostają niewiadomą zarówno z punktu widzenia konsumentów, jak i organów nadzorczych.
10 stycznia 2019 Europejskie Urzędy Nadzorcze (ESA) opublikowały wyniki raportu zawierającego dane na temat kosztów oraz przeszłych wyników długoterminowych i emerytalnych produkty oszczędnościowych dystrybuowanych na terenie UE. Ujawnienie tych informacji było reakcją instytucji nadzorczych na wniosek złożony przez BETTER FINANCE w 2015 roku. Organizacja z zadowoleniem przyjęła tę inicjatywę, a także wyraziła swoje zrozumienie w kwestii trudności, jakie napotkały te instytucje. Te dotyczyły dostępności danych na temat tych produktów. Mimo że raport ten jest zgodny z wymogami postawionymi przez Komisję Europejską, to nie spełnia on swojego celu. Sytuacja ta stawia pod znakiem zapytania skuteczność działań prowadzonych przez organy nadzorcze UE, mających na celu ochronę interesów inwestorów.
Alarmujący jest fakt, że rynek usług finansowych nadal jest najgorzej ocenianym rynkiem konsumenckim w Unii Europejskiej. Biorąc pod uwagę wyniki badań Komisji Europejskiej dotyczących tych kwestii oraz zastrzeżenia BETTER FINANCE, KE powinna “zwrócić się do Europejskich Urzędów Nadzorczych (ESA) z poleceniem zadbania o większą przejrzystość długoterminowych i emerytalnych produktów inwestycyjnych oraz o analizę faktycznych wyników i opłat pobieranych przez instytucje finansowe w ramach tych rozwiązań, zgodnie z art. 9 rozporządzenia ESA” (Plan Działania UE na rzecz rynków finansowych, wrzesień 2015, strona 18).
W październiku 2017 roku KE zwróciła się do ESA z prośbą o przekazanie danych na temat historycznych wyników brutto i netto oraz faktycznych kosztów, pobieranych w ramach następujących kategorii produktów:
- Produkty oferowane inwestorom indywidualnym przez instytucje zbiorowego inwestowania (UCITS), alternatywne fundusze inwestycyjne (AFI), a także detaliczne produkty strukturyzowane (SRD) kontrolowane przez Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (EMSA);
- Ubezpieczeniowe produkty inwestycyjne (IBIPs) i osobiste produkty emerytalne (PPPs) kontrolowane przez Europejski Urząd Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych (EIOPA);
- Lokaty strukturyzowane (SDs) podlegające pod Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (EBA).
Dane o które wnioskowała Komisja Europejska dotyczą informacji, do których publikowania są zobowiązane instytucje finansowe na podstawie wymogów sprawozdawczych UE. Ich ujawnianie ma za zadanie m.in. zapewnić porównywalność wyników produktów inwestycyjnych z wskaźnikami referencyjnymi (benchmarkami).
Niestety publikowane ostatnio przez ESA dane obejmują tylko niewielką część rynku detalicznych produktów finansowych, wartego w sumie 20 bilionów euro. Informacje te ograniczają się do:
- Niewielkiej części produktów z grupy ubezpieczeniowych produktów inwestycyjnych oraz produktów emerytalnych. Kategorie te są najpopularniejsze wśród obywateli UE, w których zgromadzone jest 39% ich oszczędności:
- 21% ubezpieczeniowych produktów inwestycyjnych (“IBIPs”), których minimalnych okres inwestycji wynosi 5 lat, zawierało błędy w publikowanych danych na temat wyników inwestycyjnych;
- minimalna ilość informacji na temat osobistych produktów emerytalnych (“PPPs”);
- brak informacji na temat programów emerytalnych dla pracowników;
- Niektórych funduszy inwestycyjnych (w których ulokowane jest około 8% oszczędności gospodarstw domowych z krajów UE): otwarte fundusze inwestycyjne (UCITS) z 14 państw członkowskich, a także brak jest informacji na temat funduszy alternatywnych, które są powszechnie dostępne dla europejskich inwestorów indywidualnych;
- Brak informacji na temat produktów strukturyzowanych oferowanych przez banki, również w ramach kont oszczędnościowych, które są drugim najpopularniejszym produktem oszczędnościowych wśród gospodarstw domowych UE (stanowią 28% wszystkich oszczędności). Według niektórych nie są to produkty sprzyjające długoterminowemu oszczędzaniu. Mimo tego część konsumentów wykorzystuje je do tego celu.
Oprócz powyższego, nie dokonano istotnego porównania wyników produktów do ich benchmarków.
Co więcej, brakuje wielu informacji, które powinny być ujawnione w kluczowych dokumentach informacyjnych (KID) dotyczących detalicznych produktów zbiorowego inwestowania i ubezpieczeniowych produktów inwestycyjnych (PRIIPs), jak nakazują regulacje UE. Sytuacja ta jest tym bardziej niepokojąca, gdyż w 2017 roku Komisja Europejska po badaniach dotyczących procesu dystrybucji detalicznych produktów inwestycyjnych z 2017 roku, nie zaproponowała 1) zmian rozwiązań prawnych mających na celu poprawę dostępności inwestorów do spełniających ich potrzeby i efektywnych produktów inwestycyjnych oraz 2) nie wyznaczyła ram prawnych, którym podlegałyby nowe sposoby dystrybucji tych produktów (kanały online oraz fintech).
Kolejnym słabym elementem raportu jest brak jego zgodności z dokumentem będącym efektem konsultacji z ESA, przeprowadzonych w grudniu 2018 roku . Dotyczyły one poprawy KID dla PRIIPS, poprzez wprowadzenie ujednoliconego sposobu prezentacji wyników produktów inwestycyjnych za ostatnie 10 lat, wraz z porównaniem ich do benchmarku. Propozycja sugerowana przez ESA rozwiązałaby wiele problemów, z którymi boryka się EIOPA kontrolując ubezpieczeniowe produkty inwestycyjne.
Mimo że europejskie organy nadzoru są prawnie zobowiązane (art. 9 ust. 1 pkt. a odpowiadającego im rozporządzenia) do gromadzenia, analizowania i raportowania trendów rynkowych, mających celu promowanie “przejrzystości i prostoty rynku konsumenckich usług i produktów inwestycyjnych w UE”, to do tej pory nie wywiązywały się z tego zadania.
“Europejscy inwestorzy indywidualni po raz kolejny nie zostali otoczeni odpowiednią ochroną”, podkreśla Guillaume Prache, dyrektor zarządzający BETTER FINANCE. Pyta, “jak to możliwe, że europejskie organy nadzorcze nadal nie monitorują efektywności rynków, za które są odpowiedzialne? Nie da się nadzorować czegoś, czego nie można zmierzyć. BETTER FINANCE zwraca się z prośbą do ESA, o przekazanie Komisji, Parlamentowi i Radzie Europejskiej informacji na temat potrzeb w zakresie zmian w prawnych, dotyczących sposobów ujawniania kluczowych informacji, tak aby instytucje nadzorcze mogły należycie wykonywać powierzone im obowiązki.”
