Monety bulionowe to jeden z najwygodniejszych sposobów na inwestowanie w złoto fizyczne. Czym kierować się przy wyborze monet, jakie monety są najpopularniejsze, gdzie i jak można je kupić? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz w tym poradniku.
„Jak inwestować w złoto?” - z tym pytaniem od lat mierzy się wielu inwestorów, którzy wcześniej nie posiadali kruszcu w formie innej niż wyroby jubilerskie. Po pierwsze, należy zdecydować o wyborze między złotem fizycznym a złotem papierowym, czyli jednostkach funduszy inwestycyjnych, ETF-ach kontraktach futures lub innych instrumentach odzwierciedlających cenę złota.
Jeżeli wybierzemy złoto fizyczne, musimy zdecydować między produktami inwestycyjnymi (monety i sztabki bulionowe, nazywane też lokacyjnymi) oraz produktami posiadającymi dodatkową wartość, niewynikającą bezpośrednio z wagi metalu, z którego są zrobione (np. monety kolekcjonerskie czy historyczne). W tym artykule zajmiemy się monetami bulionowymi, przeznaczonymi dla inwestorów, resztę zostawiając kolekcjonerom i numizmatykom.
Inwestowanie w złote monety
Monety bulionowe znanych mennic to wybór, który powinien zainteresować szczególnie początkujących inwestorów. Mają one wystandaryzowane formy, dzięki którym są rozpoznawalne na całym świecie. Są wygodne do przechowywania i transportowania, łatwo sprawdzić ich autentyczność i nietrudno znaleźć na nie nabywcę.
Ze względu na skalę produkcji, złote monety inwestycyjne obłożone są zazwyczaj relatywnie niską marżą oraz dostępne są w różnych rozmiarach. Oferta największych mennic zaczyna się już od monet o wadze 1/25 uncji trojańskiej do 1 uncji trojańskiej (w skrócie 1 oz) czyli najpopularniejszego rozmiaru. Ważna uwaga – jedna uncja trojańska to 31,1034768 g. To więcej niż waży zwykła uncja (28,3495231 g), spotykana głównie w krajach anglosaskich.
Trzeba pamiętać, że im większa waga, tym niższa marża. Podobnie jest z wielkością emisji danej monety – im jest jej więcej, tym moneta tańsza. Punktem odniesienia powinna być cena złota ustalana przez LBMA (London Bullion Market Association), można również sprawdzić ceny złota przeliczone na PLN (notowania udostępnia portal stooq.pl). W standardowych czasach marża nie powinna przekraczać kilku procent (inaczej jest w okresach wzmożonego popytu). Przy jednorazowym kupnie większej liczby monet możemy oczekiwać od sprzedawcy nieco niższej ceny jednostkowej.
Należy wiedzieć, że złote monety bulionowe posiadają nominał oraz status legalnego środka płatniczego, co zwalnia je z podatków. Na większości monet znajdziemy wybity nominał, który jest jednak o wiele niższy od wartości kruszcu, z którego wykonana została moneta. Złoto inwestycyjne nie jest w Polsce objęte podatkiem VAT i jest dostępne w wielu punktach dealerskich na terenie całego kraju (głównie w dużych miastach).
Monety inwestycyjne możemy kupować w oddziałach stacjonarnych lub w sklepach internetowych. W tym drugim wypadku musimy oczywiście poczekać na dostawę. Warto także upewnić się, że nasza przesyłka została ubezpieczona (zazwyczaj powinien robić to sam nadawca). Na rynku można spotkać oferty z odroczonym terminem zapłaty (15, 30, a nawet 45 dni, i to najczęściej dni roboczych, co wydłuża cały proces zakupu). W przypadku zakupu monet przez Internet siłą rzeczy musimy podać dane osobowe. Kupując złoto bezpośrednio u dealera zostaniemy poproszeni o wypełnienie prostego formularza (imię, nazwisko, PESEL) do celów ewidencyjnych. Co istotne, sprzedawca nie ma prawa żądać od nas dokumentu tożsamości w celu weryfikacji wpisanych danych.
Najpopularniejsze złote monety inwestycyjne na świecie
Do najpopularniejszych złotych monet bulionowych na świecie należą:
- Krugerrand
- Amerykański Złoty Orzeł (American Golden Eagle)
- Austriaccy Wiedeńscy Filharmonicy (Wiener Philharmoniker)
- Kanadyjski Liść Klonowy (Canadian Maple Leaf)
- Australijski Kangur (Australian Kangaroo)
- Britannia
- Chińska Złota Panda (Chinese Gold Panda)
Poniżej szczegółowo omówimy każdą z nich, a następnie zajmiemy się polską złotą monetą inwestycyjną, którą jest Orzeł Bielik.
Krugerrand – złota moneta z Republiki Afryki Południowej
Południowoafrykański krugerrand to najpopularniejsza złota moneta bulionowa na globalnym rynku. Wybita w 1967 r. pierwsza typowo inwestycyjna moneta na świecie szybko zdobyła status światowego lidera – w 1980 r. szacowano, że odpowiada za 90% światowego rynku złotych monet inwestycyjnych. W latach późniejszych krugerrandowi przybyło konkurentów (o których piszemy w dalszej części artykułu), ze względu na ekonomiczny bojkot związany z apartheidem i ograniczenie importu złota z RPA do wielu innych państw. Mimo to, południowoafrykańska złota moneta zachowała ogólnoświatową renomę i cieszy się nią do dziś.
Charakterystyczną cechą krugerranda jest jego skład – 91,67% złota i 8,33% miedzi. Fakt ten sprawia, że krugerrandy mają specyficzny odcień, nieco bardziej czerwony od innych monet. Stop miedzi i złota jest natomiast trwalszy i bardziej odporny na mechaniczne uszkodzenia czy ścieranie niż czyste złoto. Ważna uwaga – krugerrand oznaczony jako „1 oz” zawiera jedną uncję trojańską czystego złota. Domieszka miedzi zwiększa ogólną wagę monety, którą waży 33,93 grama. Dzięki temu w katalogach dealerów możemy porównywać krugerranda do innych złotych monet, które nie zawierają domieszki miedzi (jej wartość jest z punktu widzenia inwestycyjnego do pominięcia).
 |
| Źródło: Matt Light |
Na awersie widnieje wizerunek Paula Krugera, prezydenta Republiki Południowoafrykańskiej z końca XIX wieku. To właśnie od jego nazwiska wywodzi się pierwszy człon nazwy, „rand” jest natomiast określeniem waluty RPA. Na rewersie monety przedstawiona została natomiast antylopa (a właściwie skocznik antylopi), narodowe zwierzę RPA. Chociaż krugerrandy nie posiadają wybitego nominału, są traktowane jako legalny środek płatniczy w RPA. Krawędzie krugerrandów są prążkowane.
Krugerrandy występują w wersjach: 1/10 oz, 1/4 oz, 1/2 oz i 1 oz. Wszystkie produkowane są przez Rand Refinery. Monety te dostępne są u większości dealerów złota, a kupując je, możemy być pewni, że na całym świecie zostaną rozpoznane. Od 2017 r. produkowane są także krugerrandy ze srebra oraz platyny – obie monety nie zawierają już domieszki miedzi, tylko niemal (0,999%) sam czysty metal.
American Golden Eagle – amerykańska złota moneta
Amerykański Złoty Orzeł to oficjalna złota moneta bulionowa Stanów Zjednoczonych. Od 1986 r. bije ją Mennica Stanów Zjednoczonych (US Mint). Amerykańskie Orły posiadają gwarancję amerykańskiego rządu w zakresie zawartości złota. W każdej monecie jest go 91,67% – resztę stanowią miedź (5,33%) oraz srebro (3%), dodawane w celu zwiększenia trwałości monety. Innymi słowy jest to moneta z 22-karatowego złota, zwanego w krajach anglosaskich „crown gold” (ang. złoto koronne).
Złote monety American Eagle występują w czterech wersjach: 1/10 oz, 1/4 oz, 1/2 oz i 1 oz. Waga każdej z nich określa wagę zawartego w monecie czystego złota. Poszczególnym monetom przypisano nominały 5, 10, 25 i 50 dolarów i są one prawnym środkiem płatniczym w USA. Zgodnie z amerykańskim prawem, złoto użyte do produkcji monety American Eagle musi pochodzić z USA.
 |
| Źródło: US Mint |
Na awersie monety Amerykański Orzeł widnieje wyobrażenie Wolności jako kobiety z rozwianymi włosami. Rewers stanowi wizerunek bielika amerykańskiego – w latach 1986-2021 był to ptak lądujący w gnieździe z gałązką oliwną w szponach, najnowsze wersje monety mają rewers ozdobiony profilem bielika amerykańskiego. Na monetach wybitych w latach 1986-1991 datę zapisano cyframi rzymskimi, na nowszych jest zapis przy użyciu cyfr arabskich. Amerykański Orzeł występuje również w wersjach wykonanych ze srebra, platyny i palladu.
Wiedeński Filharmonik – jedyna złota moneta euro
Wiedeński Filharmonik (niem. Wiener Philharmoniker) to austriacka moneta bulionowa bita od 1989 r. przez Mennicę Austriacką (niem. Münze Österreich). To jedyna złota moneta inwestycyjna posiadająca wartość nominalną wyrażoną w euro i będąca jednocześnie prawnym środkiem płatniczym (formalnie jedynie w Austrii, nie w całej strefie euro). Filharmoniki wybite przed 2002 r. mają podany nominał w szylingach. Austriacka moneta, będąca jedną z najpopularniejszych w Europie i na świecie, wykonana jest w 99,99% ze złota (czyli z 24-karatowego złota, można spotkać także zapis 0.9999 lub 999.9).
 |
| Źródło: Austrian Mint |
Nazwa monety wywodzi się od Filharmoników Wiedeńskich, jednej z najsłynniejszych orkiestr świata, znanej m.in. z transmitowanych na całym świecie koncertów noworocznych. Na awersie monety widzimy wizerunek organów z sali koncertowej Wiedeńskiego Towarzystwa Muzycznego (niem. Wiener Musikverein), zwanej też Złotą Salą. Rewers zdobi osiem instrumentów orkiestrowych: czworo skrzypiec, wiolonczelę, waltornię, fagot oraz harfę. Brzeg monety jest ząbkowany. Austriacka mennica wprowadziła na rynek także inne wersje filharmoników – srebrnego (od 2008 r.) oraz platynowego (od 2016 r.).
Kanadyjski Liść Klonowy – złota moneta z liściem i Elżbietą II
Kanadyjski Liść Klonowy (ang. Canadian Maple Leaf) to bita od 1979 r. przez Kanadyjską Mennicę Królewską (ang. Royal Canadian Mint) złota moneta bulionowa. Moneta wykonana jest z 24-karatowego złota (99,99%) i należy do najbardziej rozpoznawalnych na świecie. Jest prawnym środkiem płatniczym w Kanadzie, o nominale 50 dolarów kanadyjskich.
Na awersje kanadyjskiej monety bulionowej widzimy portret królowej Elżbiety II, będącą głową państwa w Kanadzie. Na rewersie znajduje się kanadyjski liść klonowy, jeden z symboli narodowych tego kraju, obecny choćby na fladze. Brzeg monety jest ząbkowany. Monety wybite po 2013 r, posiadają wygrawerowany na rewersie przy pomocy lasera dodatkowy, mniejszy liść klonowy. Po 2015 r. rewers wzbogacono o promieniste linie. Obie zmiany miały na celu zwiększenie odporności na fałszerstwa. Kanadyjski Liść Klonowy występuje także w wersjach wykonanych ze srebra, platyny i palladu.
Złote monety z Australii
Australia to kraj słynący z mnogości nigdzie indziej niespotykanych zwierząt. Podobnie jest ze złotymi monetami. W latach 1986-1989 na australijskich monetach bulionowych znajdował się wizerunek złotego samorodka (stąd nazwa Australijski Złoty Samorodek, ang. Australian Golden Nugget) – na pamiątkę znalezionego w 1869 r. samorodka nazwanego „Witaj, przybyszu” zawierającego 71 kg złota.
 |
| Źródło: Perth Mint |
Następnie w 1989 r. na rewers trafił kangur, przez co australijskie monety inwestycyjne funkcjonują także jako Australijski Złoty Kangur (ang. Australian Gold Kangaroo). Zestaw monet bitych przez państwową Perth Mint uzupełnia Złota Kookaburra (ang. Gold Kookaburra), która produkowana jest jednak w relatywnie niewielkich nakładach, stąd jej wartość niekoniecznie związana jest głównie z wagą kruszcu.
Najpopularniejszymi złotymi monetami z Australii, spotykanymi także u polskich dealerów, są „kangury”. Na rewersie znajdziemy różne wizerunki tego australijskiego zwierzęcia, awers natomiast to zawsze wizerunek królowej Elżbiety II. Moneta bita jest z 24-karatowego złota o czystości 99,99%.
Britannia – brytyjska złota moneta
Brytyjska moneta bulionowa o nazwie Britannia emitowana jest od 1987 r. przez Mennicę Królewską (ang. Royal Mint). W zależności od roku produkcji, różnić może się materiał, z którego została wykonana. Do 2012 r. moneta była bita z 22-karatowego złota (91,7%), zaś resztę stanowiła miedź (do 1989 r.) lub srebro (do 2012 r. włącznie). Od 2013 r. Britannia produkowana jest z 24-karatowego złota (99,99%). W związku z tymi zmianami, można spotkać monety o różnych rozmiarach i zawartości złota, a co za tym idzie także wartości.
 |
| Źródło: Royal Mint |
Na monecie znajdują się wizerunki dwóch kobiet. Awers to oczywiście królowa Elżbieta II. Rewers z kolei zdobi Britannia, czyli żeńska personifikacja Zjednoczonego Królestwa. Nominalna wartość złotej monety jednouncjowej to 100 funty. Britannia występuje także w wariantach wykonanych ze srebra (od 1997 r.) oraz platyny (od 2018 r.).
Chińska Złota Panda co rok inna
Chińskie złote pandy wprowadzone zostały na rynek w 1982 r. Ich produkcją zajmuje się Mennica Chińskiej Republiki Ludowej. Monety produkowane są ze złota o czystości 99,99% i występują w rozmaitych wersjach.
Cechą wspólną chińskich złotych monet inwestycyjnych jest awers, na którym znajduje się Świątynia Nieba (inaczej Ołtarz Nieba) – kompleks świątynny znajdujący się w Pekinie. Na rewersach z kolei znajdują się rozmaite wizerunki pandy wielkiej, jednego z symboli Chin. Pandy każdego roku są inne – wyjątek stanowią lata 2001 i 2002, gdy obowiązywał jeden wzór (zmiany przywrócono na żądanie nabywców).
 |
| Źródło: Wikimedia |
Do końca 2015 r. chińskie złote monety produkowano w systemie uncjowym (1/20, 1/10, 1/4, 1/2 i 1 uncji). Od 2016 r. waga monet podawana jest w gramach (1, 3, 8 , 15 i 30 gramów) – warto o tym pamiętać, przeliczając wartość kruszcu. Na rynku spotkać można także srebrną monetę z Chin – Srebrną Pandę, o wyglądzie identycznym jak Złota Panda z danego roku. Powstały także Pandy wykonane z platyny i palladu.
Inne monety bulionowe
Powyżej opisaliśmy najpopularniejsze złote monety bulionowe. Z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością można założyć, że jeżeli udamy się do dealera złota, to spotkamy tam jedną z wymienionych monet. Nie oznacza to, że na tym oferta się kończy.
Poza specjalnymi, zazwyczaj droższymi od najpopularniejszych, monetami z państw już opisanych (np. Prostokątny Złoty Smok z Australii, kanadyjski Zew Natury, Podwójny Złoty Orzeł czy Amerykański Bizon z USA), do listy można dopisać jeszcze kilka innych. Są to między innymi Meksyk (Libertad), Malta (Melita), Wyspa Man (Anioł), Ukraina (Archanioł Michał), Nowa Zelandia (Kiwi), Malezja (Kijang Emas), Iran (Bahar Azadi), Kazachstan (Irbis), Rosja (Św. Jerzy) czy Polska (Orzeł Bielik). Z oczywistych względów, bliżej przyjrzymy się tej ostatniej.
Orzeł Bielik – polska złota moneta inwestycyjna od NBP
Emitowany od 1995 r. przez Narodowy Bank Polski Orzeł Bielik to jedyna polska moneta inwestycyjna. Występuje tylko w wersji złotej, brak srebrnej czy platynowej. Złote bieliki bite są ze złota o próbie 999,9 i występują w czterech rozmiarach: 1/10 oz, 1/4 oz, 1/2 oz i 1 oz. Monety te są prawnym środkiem płatniczym w Polsce o nominałach odpowiednio 50 zł, 100 zł, 200 zł i 500 zł. Oczywiście każda z nich warta jest więcej od wybitego nominału.
Awers polskich monet inwestycyjnych zdobi wizerunek godła RP, wraz z oznaczeniem nominału i roku emisji. Do 2018 r. na rewersie widniała cała sylwetka bielika, następnie – dla upamiętnienia 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości – NBP wprowadził nowy wzór, na którym widzimy jedynie wizerunek głowy bielika, w raz z oznaczeniem masy monety i próby złota.
 |
| Źródło: NBP |
Sprzedaż polskich monet bulionowych prowadzona jest w 16 kasach oddziałów okręgowych NBP (w miastach wojewódzkich). Monety te dostępne są też u prywatnych dealerów, choć występują bardzo rzadko i zazwyczaj są droższe od najpopularniejszych monet zagranicznych. Z racji tego, że bielik nie jest popularny na świecie, przewożąc go do innego kraju moglibyśmy mieć problem z szybką sprzedażą (choć oczywiście fachowy nabywca będzie w stanie sprawdzić, że to prawdziwe złoto).
Sprzedaż monet uncjowych emitowanych przez NBP prowadzona jest w kasach Oddziałów Okręgowych NBP. Od 2021 r. dostępne są pakiety monet (po 5 sztuk), które pozwalają na obniżenie ceny jednostkowej. Aktualne ceny monet można sprawdzić na stronach internetowych polskie banku centralnego.
