Dziedziczenie środków to jedna z istotnych kwestii, na którą warto zwrócić uwagę decydując się na długoterminowe oszczędzanie i inwestowanie. Nawet jeśli to nie my skorzystamy z odkładanych pieniędzy, to mogą to zrobić nasi bliscy. Oto jak wygląda temat dziedziczenia w polskim systemie emerytalnym.
Długoterminowe inwestowanie i oszczędzanie to z całą pewnością dobre zachowanie. Chociaż nikt z nas nie wie, jak długo będzie żył, to gromadzenie środków na przyszłość może pomóc nie tylko nam, ale i naszym spadkobiercom (a także całej gospodarce, ale to temat na osobny artykuł).
W artykule tym omówimy zasady, na jakich dziedziczone są środki zgromadzone w funkcjonujących w Polsce programach emerytalnych oraz jak wygląda wypłata dziedziczonych środków z IKE, IKZE, PPK czy PPE.
Dziedziczenie z ZUS (I filar)
Nim przejdziemy do III filara, w którym gromadzone środki są w stu procentach prywatne, a wpłaty są dobrowolne, zajmijmy się dwoma elementami systemu emerytalnego, na które składają się środki oddawane w ramach przymusowych składek.
Środki zgromadzone w I filarze systemu emerytalnego (ZUS) nie podlegają dziedziczeniu w żadnej formie. Stanowią jedynie zapis, na podstawie którego obliczana jest wysokość świadczenia emerytalnego. Taka jest logika tego systemu – składki płacone przez całe życie na bieżąco przeznaczane są na wypłaty dla innych emerytów, zaś po śmierci ubezpieczonego (nawet, gdy zdarzy się jeden dzień po przejściu na emeryturę) prawo do wypłat po prostu wygasa. Środkami dysponuje ZUS, który przeznaczy je na pozostałych emerytów.
Dziedziczenie – subkonto ZUS (II filar)
Odmienną naturę mają środki zgromadzone na tzw. subkoncie w ZUS, które stanowią już cześć II filara systemu emerytalnego. Subkonto ZUS to efekt reformy systemu OFE, która zmieniła zasady wpłat do OFE. Subkonta mają wszystkie osoby urodzone po 1968 r. oraz osoby starsze należące do OFE. Szczegółowo zasady przekazywania środków na subkonto ZUS opisane są na stronie tej instytucji.
Środki zgromadzone na subkoncie ZUS podlegają dziedziczeniu. W tym celu należy wskazać osoby uprawnione do zapisanych na subkoncie środków (za pomocą formularza ZUS). Dyspozycję taką można w każdej chwili zmienić. Jeśli nie będzie takie wskazania (nie złożymy odpowiednich dokumentów, wówczas środki zgromadzone na subkoncie wejdą w skład spadku i będą podlegać dziedziczeniu na zasadach ogólnych. Więcej na ten temat na stronie ZUS-u.
Należy też pamiętać, że środki zgromadzone na subkoncie w ZUS mogą stanowić przedmiot małżeńskiej wspólności majątkowej. Ma to znaczenie zarówno przy dziedziczeniu, jak i np. przy rozwodach. W przypadku śmierci środki najpierw dzielone są zgodnie z zakresem, w jakim stanowiły przedmiot małżeńskiej wspólności majątkowej, zaś reszta przekazywana jest zgodnie ze wskazaniem zmarłego ubezpieczonego.
Dziedziczenie z OFE
Dziedziczyć można także środki z OFE, do których trafiają środki z części składki emerytalnej (reszta trafia bezpośrednio do ZUS oraz na subkonto danej osoby w ZUS). Dziedziczenie z OFE dotyczy osób, które nie dożyją do wieku emerytalnego. Przypomnijmy, że wynosi on 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn.
Zgodnie z obowiązującymi regulacjami, wobec osób, którym do emerytury zostało mniej niż 10 lat, stosowany jest tzw. „suwak bezpieczeństwa”. To mechanizm automatycznego przekazywania środków z OFE na subkonto ZUS – ma to chronić przed wahaniami na rynku w okresie tuż przed przejściem na emeryturę. Jeśli więc dana osoba umrze już po osiągnięciu wieku emerytalnego, to wiadomo, że w jej OFE nie zostało już nic do dziedziczenia. Środki są już na subkoncie ZUS, którego warunki dotyczące dziedziczenia opisaliśmy powyżej.
Co innego w przypadku należących do OFE osób, które wieku emerytalnego jeszcze nie osiągnęły. Wówczas podział środków następuje w instytucji prowadzącej OFE. Po śmierci osoby należącej do OFE należy poinformować o tym daną instytucję oraz złożyć wniosek o wypłatę środków. Zostaną one podzielone zgodnie z dyspozycją wydaną przez członka OFE za życia.
Następnie instytucja prowadząca OFE ma 14 dni na to, by poinformować ZUS o dokonaniu podziału środków. W analogiczny sposób w ciągu 3 miesięcy podzielone zostaną środki zapisane na subkoncie w ZUS .
Dziedziczenie z III filara systemu emerytalnego
Oszczędności Polaków gromadzone w IKE, IKZE, PPE czy PPK (III filar systemu emerytalnego) stanowią składniki ich prywatnych majątków. Zgodnie z prawe, to własność prywatna taka sama, jak konta i lokaty bankowe, nieruchomości, ruchomości itp.
Dziedziczenie z IKE
Posiadacze rachunku IKE/IKZE mogą wskazać osobę lub kilka osób, które będą uprawnione do otrzymania środków po śmierci danego posiadacza IKE/IKZE. Dyspozycja ta może zostać zmieniona w dowolnym momencie. W przypadku braku wyznaczenia osób, dziedziczenie zostanie przeprowadzone na zasadach ogólnych (tzn. przypadnie małżonkowi, dzieciom itp.), tak jak inne składniki majątku osoby zmarłej.
Osoba lub osoby uprawnione do dziedziczenia środków z IKE mogą wypłacić je na konto bankowe lub skorzystać z możliwości przeniesienia ich na własny rachunek IKE albo PPE. Nie ma możliwości przeniesienia tych środków na IKZE. Niezależnie od wybranej opcji, dziedziczenie środków z IKE odbywa się bez ponoszenia przez osoby dziedziczące dodatkowych kosztów oraz nie płacą one z tego tytułu żadnego podatku (np. podatku od zysków kapitałowych czy podatku od spadków i darowizn).
Osobny przypadek stanowią IKE prowadzone przez zakłady ubezpieczeń na życie. W takim wariancie dziedziczyć może jedynie osoba wskazana, a w przypadku braku jej wskazania pieniądze trafią do grona osób opisanego w umowie zawierającej warunki ubezpieczenia (będzie to najbliższa rodzina).\
🟢 IKE – wszystko, co warto wiedzieć. Limity, podatek, rodzaje inwestycji, gdzie założyć
Dziedziczenie z IKZE
Dziedziczenie środków z IKZE odbywa się podobnie jak w przypadku IKE. Również w grę wchodzi dziedziczenie przez osoby wskazane przez właściciela rachunku, a w przypadku jej braku dziedziczenie na zasadach ogólnych. Dyspozycje dotyczące osób uprawnionych można zmienić w każdym czasie.
W przypadku dziedziczenia z IKZE występuje jeden istotny warunek. Wypłata odziedziczonych pieniędzy wiąże się z koniecznością zapłaty 10-procentowego zryczałtowanego podatku dochodowego od wartości wszystkich dziedziczonych środków.
Jedynym sposobem na uniknięcie tego podatku w momencie przejmowania spadku jest przeniesienie dziedziczonych pieniędzy na rachunki IKZE należące do osób dziedziczących (nie ma możliwości przekazania pieniędzy na IKE lub PPE). Transfer ten odbędzie się bez podatku. Warto jednak pamiętać, że osoby te w momencie wycofywania środków z IKZE i tak same zapłacą 10-procentowy podatek.
🟢 IKZE – co to jest, jak działa i czy warto założyć? Poznaj wady i zalety IKZE
Dziedziczenie z PPE
Dziedziczenie środków zgromadzonych w PPE odbywa się na takich samych zasadach, jak dziedziczenie z IKE. Mogą zostać wypłacone lub przeniesione na rachunki IKE osób uprawnionych. W tym wypadku również nie występuje podatek od zysków kapitałowych lub podatek od spadków i darowizn.
🟢 Pracownicze Programy Emerytalne – wszystko, co trzeba o nich wiedzieć
Dziedziczenie z PPK
W przypadku śmierci uczestnika PPK, ważny jest jego stan cywilny. Jeśli pozostawał w związku małżeńskim i posiadał wspólność majątkową, wówczas połowa środków z PPK trafi do drugiego współmałżonka w postaci wypłaty pieniędzy lub transferu na rachunek PPK, IKE lub PPE. Druga połowa trafi natomiast do osób wskazanych w odpowiedniej deklaracji, a w przypadku jej braku będzie podlegała standardowym przepisom spadkowym.
Jeśli w momencie śmierci uczestnik PPK nie jest w związku małżeńskim (lub ma odrębność majątkową), wówczas w grę wchodzi dziedziczenie przez osoby wskazane w deklaracji lub prawnych spadkobierców.
Dziedziczone są wszystkie środki zgromadzone w PPK – w tym wypadku również nie występują tu żadne podatki czy inne potrącenia.
🟢 Pracownicze Plany Kapitałowe: wszystko, co warto wiedzieć. Wady i zalety PPK
