GPW, KNF, KDPW… w giełdowych skrótach początkujący inwestor może łatwo się pogubić. Warto poznać najważniejsze informacje o głównych instytucjach, które tworzą architekturę polskiego rynku kapitałowego.
Na polskim rynku kapitałowym istnieją setki instrumentów finansowych, którymi można handlować. Handel ten prowadzony jest za pośrednictwem i przy udziale wielu instytucji. Ich główne funkcje przedstawimy w tym artykule.
|
Spis treści
1. Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie 3. Komisja Nadzoru Finansowego i Urząd Komisji Nadzoru Finansowego |
Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie
Giełda to miejsce, gdzie szerokie grono kupujących i sprzedających spotyka się w celu dokonania transakcji (handlu). W zależności od tego, jakie przedmioty znajdują się w obrocie może być to giełda samochodowa, warzywna czy też giełda papierów wartościowych. Na tej ostatniej przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe, głównie papiery wartościowe oraz instrumenty pochodne.
|
Odliczanie do ForFin2024 trwa! ⏳
Widzimy się 29 i 30 listopada 2024 r. na Stadionie Narodowym w Warszawie.
Z tej okazji na SII.org.pl codziennie publikujemy nowe i zaktualizowane materiały edukacyjne skierowane do osób, które chcą zacząć oszczędzać i inwestować.
Więcej informacji oraz zapisy www.forfin.pl
Pomożemy Ci ogarnąć Twoje finanse! 💸 |
Funkcje giełdy
Dobrze funkcjonująca giełda pozwala na sprawny przepływ kapitału między zainteresowanymi stronami. Pełnienie roli rynku pierwotnego, na którym wyemitowany instrument finansowy jest sprzedawany pierwszemu właścicielowi w zamian za pozyskanie kapitału, to bodajże najważniejsze zadanie, które jest realizowane za pomocą giełdy.
Drugą niemniej ważną rolą, jaką odgrywa giełda jest rynkowa wycena instrumentów finansowych na niej notowanych (rynek wtórny). Nie ma bowiem lepszego sposobu na ocenę rzeczywistej wartości spółki, jak umożliwienie handlu jej akcjami tak szerokiemu gronu inwestorów, którzy poprzez zawierane pomiędzy sobą transakcje dokonują ciągłej oceny sytuacji poszczególnych firm.
Należy również zauważyć, iż giełda jest bogatym źródłem informacji, nie tylko dla osób inwestujących na niej. Zmiany kursów informują o koniunkturze bądź dekoniunkturze w danej branży, a nawet w całej gospodarce. Giełda jest często nazywana barometrem gospodarki, gdyż odzwierciedla przewidywane przyszłe zmiany dochodów spółek (np. możliwe zagrożenie dla rozwoju w danej branży). Z kolei emitentom giełda dostarcza informacji pomocnych w planowaniu kierunków dalszego rozwoju firmy, np. dotyczących konkurencyjnych firm. Nie są to jedyne funkcje GPW, lecz pokazują jak ważne zadania są realizowane poprzez tę instytucję.
GPW wczoraj i dziś
W Polsce pojęcie giełdy nie jest nowe. Już przed wojną w naszym kraju funkcjonowała taka instytucja. Pierwsza powstała w 1817 roku w Warszawie. Jednak po wojnie przeważającą formą własności była własność państwowa, a tym samym istnienie giełdy nie było konieczne. W chwili, gdy w Polsce nastąpił powrót do zasad gospodarki rynkowej, koniecznym stało się ponowne utworzenie rynku kapitałowego i giełdy. W kwietniu 1991 r. swoją działalność rozpoczęła powołana przez Skarb Państwa dzisiejsza Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie. Podczas pierwszej sesji handlowano akcjami 5 spółek, a notowania odbywały się raz w tygodniu.
Obecnie na głównym rynku GPW notowanych jest ponad 400 spółek oraz dziesiątki innych instrumentów finansowych, a na odbywających się codziennie sesjach wartość obrotów w dziesiątkach tysięcy transakcji przekracza nierzadko miliard złotych.
Oto przykładowe statystyki prezentujące skalę działalności głównego rynku GPW.
Giełda papierów wartościowych jest zorganizowanym i uregulowanym systemem obrotu, który zapewnia koncentrację podmiotów zainteresowanych handlem instrumentami finansowymi oraz kształtowanie się cen instrumentów finansowych w warunkach:
- przejrzystości – powszechny i równy dostęp do informacji
- równości – jednakowe warunki nabywania i zbywania instrumentów
- bezpieczeństwa – nowoczesny system handlu i nadzór właściwego organu
Przedmiotem obrotu na GPW w Warszawie są przede wszystkim papiery wartościowe o charakterze własnościowym (głównie akcje) oraz dłużnym (głównie obligacje). Jednak możliwości inwestycyjnych jest dużo więcej, dzięki takim instrumentom jak m.in.: certyfikaty inwestycyjne, produkty strukturyzowane czy instrumenty pochodne (kontrakty terminowe czy opcje).
Do Giełdy należą również trzy alternatywne systemy obrotu:
- rynek NewConnect, przeznaczony dla małych i innowacyjnych spółek
- rynek Catalyst, gdzie notowane są m.in. obligacje miast i przedsiębiorstw.
- rynek GlobalConnect, gdzie notowane są akcje spółek zagranicznych
Więcej informacji na temat funkcjonowania GPW znajdziesz na oficjalnej stronie internetowej: www.gpw.pl.
Domy maklerskie
Ogromna liczba inwestorów oraz instrumentów finansowych notowanych na giełdzie stwarza potrzebę usystematyzowania obrotu. Ciężko bowiem sobie wyobrazić, że przy każdorazowym zamiarze nabycia bądź sprzedaży akcji udajemy się na warszawską giełdę i poszukujemy zainteresowanych realizacją transakcji. Stąd potrzeba działania wyspecjalizowanych instytucji, które w naszym imieniu realizowałyby decyzje inwestycyjne.
Pośrednictwem w handlu papierami wartościowymi zajmują się właśnie domy maklerskie. Ich głównym zadaniem jest realizacja zleceń klientów tzn. dokonywanie transakcji na rynku papierów wartościowych w imieniu jego uczestników. Inwestor chcąc realizować transakcje giełdowe musi posiadać w domu maklerskim własny rachunek inwestycyjny. Rachunek ten określa stan posiadanych instrumentów finansowych i tylko za jego pośrednictwem można dokonywać transakcji kupna bądź sprzedaży.
|
Czym się różni biuro maklerskie od domu maklerskiego?
Biuro Maklerskie to instytucja, która działa w ramach banku. Dom maklerski to instytucja, która działa osobno. |
W celu założenia rachunku inwestycyjnego wystarczy udać się do placówki domu maklerskiego lub banku prowadzącego biuro maklerskie, albo wypełnić odpowiednie dokumenty przez Internet. Wybierając brokera należy mieć na uwadze przede wszystkim poziom pobieranych opłat i prowizji oraz jakość platformy internetowej, gdyż zlecenia giełdowe są składane głównie poprzez Internet (rzadziej przez telefon lub w punkcie obsługi klienta). Jednak niemniej ważne są kompetencje pracowników biura, jakość raportów analitycznych czy dostęp do notowań.
Biura maklerskie pełnią jeszcze wiele innych istotnych ról, do których należą: oferowanie papierów wartościowych w obrocie pierwotnym, sprzedaż jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych czy doradztwo w zakresie obrotu papierami wartościowymi (rekomendacje). Poza dostępem do GPW, wiele biur maklerskich umożliwia także inwestowanie na giełdach zagranicznych.
Funkcjonujące na polskim rynku domy maklerskie zrzeszone są w Izbie Domów Maklerskich.
Komisja Nadzoru Finansowego i Urząd Komisji Nadzoru Finansowego
Komisja Nadzoru Finansowego sprawuje nadzór nad polskim rynkiem finansowym od 2006 r. Wcześniej tę funkcję sprawowała Komisja Papierów Wartościowych i Giełd. Celem nadzoru jest zapewnienie sprawnego funkcjonowania rynku finansowego, w szczególności jego stabilności i przejrzystości, bezpieczeństwa obrotu oraz ochrony interesów jego uczestników (m.in. poprzez przygotowywanie projektów aktów prawnych dotyczących rynku papierów wartościowych). Komisja czuwa również nad przestrzeganiem reguł uczciwego obrotu i konkurencji dotyczących handlu instrumentami finansowymi.
|
Czym się różni KNF od UKNF?
Komisja Nadzoru Finansowego składa się z następujących członków:
Z kolei Urząd Komisji Nadzoru Finansowego to instytucja, przy pomocy której KNF i Przewodniczący KNF wykonują swoje zadania. W UKNF pracuje ponad 1000 osób, które zajmują się różnymi obszarami polskiego rynku. W UKNF funkcjonują m.in.:
|
Komisja kontroluje wszystkie nadzorowane przez siebie instytucje rynku finansowego zarówno pod względem podejmowanych przez nie działań, jak i samych zasad, na podstawie których działają. Sprawuje ona nadzór m.in. nad rynkiem kapitałowym, nadzór ubezpieczeniowy, emerytalny oraz nadzór nad instytucjami finansowymi. W szczególności KNF wydaje zezwolenie na wprowadzenie papierów wartościowych do obrotu, prowadzenie działalności maklerskiej i wykonywanie zawodu maklera, a także kontroluje działalność funduszy inwestycyjnych.
Nie oznacza to, że KNF nadzoruje wszystkie instytucje związane z finansami. Np. firmy zajmujące się obrotem kryptowalutami nie są podmiotami nadzorowanymi, w przeciwieństwie do domów maklerskich czy funduszy inwestycyjnych.
Istotnym zadaniem Komisji jest także podejmowanie działań edukacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego oraz zapewnienie powszechnego dostępu do informacji na rynku. Wiedza i informacja są bowiem jednymi z kluczowych elementów funkcjonowania rynku finansowego. Mają one znaczący wpływ na decyzje inwestycyjne podejmowane przez inwestorów.
O działaniach KNF w mediach jest szczególnie głośno, gdy dotyczą np. nakładania kar za naruszenie prawa regulującego funkcjonowanie rynku finansowego. Kary te mogą iść w miliony złotych! Ich lista jest dostępna publicznie.
Oficjalna strona KNF to: www.knf.gov.pl. W szczególności warto zapoznać się z Listą Ostrzeżeń Publicznych KNF.
Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych
Dzisiejsza giełda ma niewiele wspólnego z hałaśliwym parkietem i głośno wołającymi do siebie maklerami składającymi zlecenia. Wszystkim zajmuje się komputer. System rozliczeń transakcji giełdowych za pomocą zapisu elektronicznego ma wiele zalet. Przy dużej ilości papierów wartościowych, którymi obraca się na rynku jest on szybki i bezpieczny dla inwestorów.
Do sprawnego funkcjonowania rynku kapitałowego niezbędna jest również działalność instytucji prowadzącej rozliczenia transakcji giełdowych i przechowującej dane dotyczące obrotu papierami wartościowymi. Taką rolę spełnia właśnie Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych.
Potrzeba istnienia instytucji tego rodzaju jest spowodowana tym, że przedmiotem obrotu są zdematerializowane papiery wartościowe (nie mają one formy dokumentu), a świadectwem ich posiadania jest jedynie zapis elektroniczny na odpowiednim koncie depozytowym. KDPW dokonuje rejestracji wszystkich papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu publicznego, rozlicza transakcje, których przedmiotem są te papiery i prowadzi zbiorcze konta depozytowe biur maklerskich.
Oficjalna strona internetowa KDPW to: www.kdpw.pl
Jak działa rynek kapitałowy?
Rysunek przedstawia schemat wzajemnych powiązań pomiędzy podmiotami działającymi na rynku kapitałowym. Inwestor może realizować swoje zamierzenia inwestycyjne za pomocą biura maklerskiego, w którym posiada swój rachunek. Dokonuje tego poprzez złożenie zlecenia w biurze maklerskim. Podczas sesji giełdowej biura maklerskie składają zlecenia swoich klientów na giełdzie, a za pomocą elektronicznego systemu notowań ustalany jest kurs poszczególnych walorów.
W przypadku dokonania transakcji, zawiadomienie o tym fakcie otrzymuje biuro maklerskie i Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych, rozliczający transakcje giełdowe. KDPW prowadzi rachunki biur maklerskich i dokonuje na bieżąco zmian stanu tych rachunków. O realizacji zlecenia inwestor jest powiadamiany przez biuro maklerskie. Kapitał, jakim inwestor dysponuje w obrocie na rynku kapitałowym jest wnoszony w postaci gotówki na rachunek inwestycyjny w biurze maklerskim. Obsługi rozliczeń pieniężnych dokonuje bank, z którym współpracuje każde biuro maklerskie.
