Inwestorzy są zawsze zainteresowani optymalizowaniem zobowiązań podatkowych. Instrumentami, które na to pozwalają są m.in. kwalifikowane konta zabezpieczenia emerytalnego. Niewiele osób je zna, pomimo tego, że w tym roku jedno z nich obchodzi dziesięciolecie funkcjonowania na rynku. Jeszcze mniej osób wie, że te instrumenty z przyczepioną „łatką emerytalną” mogą być skutecznie wykorzystywane do inwestowania.
IKE i IKZE
Indywidualne Konto Emerytalne funkcjonuje od 2004 roku, a Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego od 2012 roku. Obydwa instrumenty powstały aby zachęcić Polaków do dodatkowego oszczędzania na emeryturę. Stosowaną zachętą są ulgi podatkowe. W IKE jest to zwolnienie z podatku od zysków kapitałowych po osiągnięciu praw emerytalnych. Będąc bardziej rzeczowym należy spełnić dwa warunki aby uzyskać prawo do skorzystania z ulgi. Po pierwsze wypłata środków musi nastąpić po 60. roku życia, a w przypadku wcześniejszego otrzymania uprawnień emerytalnych po 55. roku życia. Po drugie, aby skorzystać z ulgi należy dokonać:
- wpłat na IKE co najmniej w 5 dowolnych latach kalendarzowych albo
- ponad połowy wartości wpłat na IKE co najmniej 5 lat przed dniem złożenia przez oszczędzającego wniosku o dokonanie wypłaty.
W przypadku wcześniejszej wypłaty środków potrącany będzie podatek od zysków kapitałowych. W ramach IKE możliwe jest wypłacanie dowolnej kwoty w dowolnym momencie.
Dzięki zachęcie podatkowej zastosowanej w IKZE nigdy nie zapłacimy podatku Belki. Niezależnie od momentu wypłaty podatek od zysków kapitałowych nigdy nie zostanie naliczony. Dodatkowo środki zaoszczędzone w danym roku możemy odpisać od podstawy podatkowej i dzięki temu zapłacić mniejszy podatek dochodowy. Żeby nie było zbyt pięknie, a wpływy do budżetu zbyt małe, podatek dochodowy jest tylko odroczony. Oznacza to, że będziemy zobligowani do uiszczenia go w momencie wypłaty oszczędności. Pojawia się pytanie w jakiej wysokości, według jakiej skali podatek zostanie naliczony. Zależy to od momentu w którym chcemy otrzymać nasze oszczędności. Istotne jest tu wyróżnienie terminu zwrotu oraz wypłaty. Wypłata jest możliwa wyłącznie na wniosek oszczędzającego po osiągnięciu przez niego wieku 65 lat oraz pod warunkiem dokonywania wpłat na IKZE co najmniej w 5 latach kalendarzowych. W tym przypadku wypłata może być ratalna bądź jednorazowa i będzie opodatkowana podatkiem zryczałtowanym w stawce 10%. Jest to zmiana wprowadzona ustawą z dnia 6 grudnia 2013 roku o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych. Przed 65. rokiem życia możemy dokonać zwrotu jednak tylko całości oszczędności. Niemożliwe jest ratalne wypłacenie bądź tylko części zgromadzonych środków. W takim wypadku wypłacona kwota powiększa naszą podstawę podatkową, a podatek płacimy według normalnej skali podatkowej.
Pomimo tego, że podatek dochodowy jest tylko odroczony pojawia się korzyść podatkowa, szczególnie jeśli wstrzymamy się z wypłatą do momentu skończenia 65 lat. Występuje ona w sytuacji kiedy w trakcie oszczędzania jesteśmy zobowiązani do płacenia wyższej stawki podatkowej niż w momencie wypłaty środków. Jeśli w trakcie oszczędzania płacimy podatek dochodowy wg skali 19%-procentowej, tyle wynosi nasza korzyść w każdym roku. W momencie wypłacenia jesteśmy zobligowani zapłacić podatek po niższej stawce 10% dzięki czemu płacimy o 9% podatku mniej niż normalnie. Im większa różnica między stawką podatkową w trakcie oszczędzania oraz w momencie wypłaty tym większa korzyść podatkowa.
Ze względu na różne podejście do zachęty podatkowej IKE i IKZE ograniczone jest różnymi limitami. W IKE możemy zaoszczędzić co roku maksymalnie 300% prognozowanego na dany rok przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (do 2008 roku było to tylko 150%). Górny limit w IKZE został zmieniony w ustawie z 6 grudnia 2013 roku i wynosi teraz 1,2-krotnośc prognozowanego na dany rok przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej.
IKE i IKZE jako instrumenty inwestycyjne
Pomimo określenia „emerytalne” w nazwie, IKE i IKZE można traktować jak instrumenty inwestycyjne. Nazwanie ich emerytalnymi można uznać nawet za nieco krzywdzące, takie określenie od razu kojarzy się z długim terminem oszczędzania i zamrożonymi środkami. W przypadku tych instrumentów długi horyzont oczywiście daje wymierne korzyści jednak środki można wypłacić po upływie jednego roku oszczędzania bez żadnych dodatkowych kar. Dzięki temu ulgi podatkowe można także wykorzystać w krótkim okresie.
Wykorzystanie IKE i IKZE do inwestycji dotyczy rachunków prowadzonych przez podmioty prowadzące działalność maklerską. Należy zauważyć, że prowadząc rachunek maklerski w ramach tych instrumentów jesteśmy ograniczeni jedynie do papierów wartościowych, czyli głównie akcji i obligacji. Szczegółowy wykaz papierów wartościowych przedstawia ustawa o obrocie instrumentami finansowymi w art. 2. Oznacza to, że nie możemy inwestować w instrumenty pochodne takie jak opcje czy kontrakty terminowe.
Główna korzyść wykorzystywania IKE do inwestowania wiąże się oczywiście z zastosowaną ulgą podatkową, której znaczenie można potraktować nieco szerzej w odniesieniu do rachunku maklerskiego. W przypadku wcześniejszej wypłaty jesteśmy zmuszeni do opłacenia podatku od zysków kapitałowych. Prowadząc rachunek maklerski IKE możemy pomniejszyć wypracowany zysk o łączną sumę strat z poszczególnych lat prowadzenia rachunku i dzięki temu zapłacić mniejszy podatek. Mówiąc inaczej z IKE rozliczamy się jednorazowo za okres prowadzenia konta a nie co roku jak w przypadku zwykłego rachunku maklerskiego. Dzięki temu możemy prowadzić oddzielny rachunek inwestycyjny IKE, wybierając bardziej ryzykowne instrumenty o wyższej stopie zwrotu ponieważ ewentualna strata może obrócić się w korzyść w długim terminie.
Korzyścią obu instrumentów jest zwolnienie z podatku od zysków kapitałowych. W IKE należy odczekać z wypłatą do czasu osiągnięcia uprawnień emerytalnych, w IKZE jednak zwolnieni jesteśmy permanentnie, niezależnie od momentu wypłaty. Na giełdzie, gdzie istnieje możliwość zarobienia dużej ilości pieniędzy, zwolnienie z podatku od zysków kapitałowych jest tym bardziej atrakcyjne.
Nie tylko emerytalnie
Dzięki zastosowanym mechanizmom IKE i IKZE może być wykorzystywane nie tylko do gromadzenia środków na cele emerytalne. Niestety dodanie członu „emerytalne” do nazwy instrumentów od razu wpływa na sposób ich postrzegania. Warto zdawać sobie sprawę z tego jakie korzyści rzeczywiście mogą przynieść „kwalifikowane programy emerytalne”.
