Gospodarka rosyjska z tygodnia na tydzień traci w skutek zaangażowania w konflikt z Ukrainą. Spróbujmy zatem podsumować najważniejsze dane ekonomiczne, które opisują spadającą moc gospodarczą naszego wschodniego sąsiada.
Giełda i rubel
W dużym tempie wycofuje się kapitał zagraniczny z Rosji. Niektóre szacunki wskazują już na kwoty rzędu 200 mld USD. Jak duża jest to kwota? Jest to ok. 10% rosyjskiego PKB. Najczęściej pod pojęciem wycofywania kapitału kryją się dezinwestycje (sprzedawanie przez zagranicznych inwestorów aktywów rosyjskich i wycofanie kapitału do innych krajów) oraz sprzedaż rosyjskich papierów wartościowych (najczęściej obligacji i akcji). Proces ten widać m.in. po spadku rosyjskich indeksów giełdowych. Indeks 50 największych spółek notowanych na rosyjskiej giełdzie RTS spadł od początku roku o ponad 10%. W momencie eskalacji marcowego konfliktu o Krym, indeks zniżkował o ponad 20%.
Źródło: Stooq.pl
Drugim objawem jest spadek wartości rodzimej waluty, czyli w tym przypadku rubla. Inwestorzy wycofujący swój kapitał muszą przewalutować rubla na rodzime waluty i tym samym rośnie podaż rubla. Trend osłabiający rosyjskiej waluty względem dolara amerykańskiego trwa od ponad 3 lat. Bardzo mocno zareagował i przyspieszył w okresie początku konfliktu o Krym – w ciągu pierwszych 3 miesięcy tego roku, po czym rozpoczęła się korekta. Obecny kurs doszedł do ostatnich szczytów i ponownie próbuje go sforsować.
Źródło: Stooq.pl
Bank centralny Rosji próbując bronić gospodarki przed negatywnymi czynnikami stara się działać. Spadek ilości dostępnego kapitału na rynku, która zmniejsza np. możliwości finansowania inwestycji, rosnące ceny importowanych towarów (w rublach koszt ich rośnie), a zarazem spadek opłacalności eksportu, uderzają zarówno w kondycję budżetu państwa jak również w społeczeństwo. Bank centralny w dużym tempie rozpoczął cykl podwyżek stóp procentowych. W latach 2010 – początek 2014 stopa procentowa w Rosji kształtowała się w przedziale 5-5,5%. Od lutego tego roku wzrosła do lipca do poziomu 8%. Na rynku międzybankowym koszt pieniądza wzrósł w tym samym okresie z 6,8% do 9,4%. Inflacja bazowa również dynamicznie skoczyła od marca do lipca 2014 r. z 5,6 do 7,8%. W takich okolicznościach ciężkie życie mają kredytobiorcy, którym rata odsetkowa wzrosła o blisko 50%. Jeszcze gorzej mają rosyjscy kredytobiorcy w walucie obcej, gdyż muszą dodatkowo ująć koszt tracącego rubla.
Rosyjskie PKB
Wartość rosyjskiego PKB liczonego w dolarach w 2013 r. wyniosło 2017 mld USD, a w 2014 ma wynieść 2096 mld USD (tradingeconomics.com). Dla porównania polskie PKB w roku ubiegłym miało wartość 490 mld USD, czyli było 4-krotnie mniejsze, a PKB Stanów Zjednoczonych 16244 mld usd. Dynamika rosyjskiego PKB w ostatnich latach przedstawiała się następująco:
Źródło: tradingeconomics.com
Bank of America Merrill Lynch obniżył na początku sierpnia 2014 r. prognozę PKB dla Rosji na obecny rok do 0,5% (z 0,9%). MFW również skorygował swoje prognozy na ten rok do 0,2% (wcześniej 1,3%) i oznajmił, że właśnie Rosja doświadcza recesji. Bezpośrednią przyczyną obniżek są sankcje nałożone przez USA i Unię Europejską. Większym zmartwieniem dla budżetu Rosji może być spadek wpływów z eksportu surowców, głównie ropy i gazu, które odpowiadają za blisko połowę strumieni pieniężnych zasilających kasę państwa. Niekorzystnie w tym zakresie wpływają spadki cen gazu na świecie w skutek rewolucji łupkowej w USA, coraz większe możliwości eksportu ropy przez kraje arabskie i Ameryki Południowej oraz ponownie efekt taniejącego rubla. Dodatkowo Rosja nie będzie mogła pożyczać pieniędzy od krajów Unii Europejskiej i USA. A w tym zakresie nie pomoże nawet stosunkowo niski na tle innych krajów świata stosunek długu publicznego do PKB, który wynosi 13,41%.
Wysokość podatków
Jednym z możliwych scenariuszy do ratowania rosyjskiego budżetu jest podwyżka podatków i redukcja wydatków. Cięcia po stronie wydatków były zapowiadane przez Putina już we wrześniu ubiegłego roku, kiedy to wskazywał na niższy niż zakładany wzrost gospodarczy. Obecne stawki dwóch najpopularniejszych podatków w Rosji kształtują się następująco: podatek dochodowy od firm – 20% (stawka obowiązuje od 2009 r.) oraz podatek od towarów i usług – 18% (główna stawka). Podatek dochodowy dla obywateli rosyjskich i rezydentów to 13%. Na tle krajów europejskich wysokości stawek wymienionych podatków wydaje się niska. Pytanie brzmi, czy Putin zdecyduje się na ich podwyższenie, gdyż przez ostatnie lata zaskarbiał sobie sympatię Rosjan ich obniżką.
