Wszyscy zapewne pamiętają jak najpierw w czerwcu 2013 r. z rachunków papierów wartościowych zniknęły akcje spółki CEDC, a następnie w grudniu tego samego roku akcje słoweńskiego banku Nova KBM. Przeprowadzone wówczas procedury "anulowania" akcji z dnia na dzień pozbawiły wielu inwestorów indywidualnych posiadanych akcji.
Przyczyną "anulowania" akcji w obu przypadkach była potrzeba ratowania spółek przed grożącą im upadłością. Zupełnie pomijając rozważania czy słusznie spółki były ratowane kosztem dotychczasowych akcjonariuszy, trzeba postawić jedno istotne pytanie - dlaczego, pomimo ewidentnie poniesionej przez akcjonariuszy straty w znaczeniu ekonomicznym, są oni dyskryminowani przez polski system podatkowy?
Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych, wydatki poniesione na nabycie akcji można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów dopiero w sytuacji ich odpłatnego zbycia. Jak wiadomo akcjonariusze CEDC i Nova KBM zbyć akcji nie mogli, gdyż z dnia nadzień po prostu zniknęły z ich rachunków maklerskich. Co w tym kontekście szczególnie istotne, tzw. "anulowanie" akcji odbyło się bez jakiegokolwiek odszkodowania na rzecz, de facto, wywłaszczonych akcjonariuszy.
Można próbować argumentować, że sytuacja w której się znaleźli ma wiele analogi do upadłości likwidacyjnej spółek na gruncie polskiego prawa. Tam również po wykreśleniu spółki z KRS akcje tracą swój przymiot. Jeśli do tego momentu byłyby zapisane na rachunkach papierów wartościowych, to tak samo jak w opisywanych przypadkach zniknęłyby z tych rachunków. Analogie te w ocenie Stowarzyszenia Inwestorów Indywidualnych są jednak nieuprawnione, a podkreślenia wymagają istotne różnice pomiędzy sytuacją w jakiej z znaleźli się akcjonariusze tych spółek, a sytuacją akcjonariuszy, których spółka została wykreślona z KRS po przeprowadzeniu postępowania upadłościowego.
W pierwszej kolejności podkreślić należy, że postępowanie upadłościowe jest rozłożone w czasie. Od momentu uprawomocnienia się postanowienia o ogłoszeniu upadłości, akcje bankruta jeszcze przez sześć miesięcy notowane są na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Nawet po wycofaniu ich z publicznego obrotu jeszcze przez cały okres, aż do wykreślenia spółki z KRS mogą być przedmiotem obrotu cywilnoprawnego. Inwestor ma więc sporo czasu, aby sprzedać takie akcje. Akcje spółki w upadłości likwidacyjnej co do zasady nie przedstawiają żadnej realnej wartości, można je więc zbyć za symboliczną złotówkę. To z kolei pozwala inwestorowi na wykazanie straty poniesionej na tym instrumencie finansowym. Z chwilą odpłatnego zbycia akcji wydatki poniesione na ich nabycie mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodu.
Zupełnie odmienna była sytuacja akcjonariuszy spółek CEDC i Nova KBM. W obu przypadkach obrót akcjami został najpierw niespodziewanie zawieszony, a następnie w jeszcze bardziej niespodziewany sposób dokonano ich unicestwienia. Doprowadzając z dnia na dzień do zniknięcia akcji CEDC i Nova KBM z rachunków papierów wartościowych, pozbawiono inwestorów jakiekolwiek możliwości wyjścia z nietrafionej inwestycji. Nawet, gdyby założyć, że w pewnym momencie można było spodziewać się anulowania akcji, to i tak już dużo wcześniej doszło do zawieszenia obrotu nimi, co skutecznie uniemożliwiało podjęcie jakichkolwiek działań celem ich sprzedaży.
W drugiej kolejności należy zwrócić uwagę na istotną różnicę systemową w obu przypadkach. W pierwszym akcjonariusz do samego końca postępowania upadłościowego pozostaje posiadaczem akcji. Gdyby po przeprowadzeniu postępowania upadłościowego pozostał po emitencie jakiś majątek, akcjonariuszowi przysługuje, proporcjonalnie do liczby posiadanych walorów, udział w podziale pozostałego majątku. Akcjonariuszowi przysługują ponadto do samego końca istnienia spółki uprawnienia korporacyjne. Może, np. doprowadzić do zmiany władz spółki, które następnie mogą wyciągnąć ja na prostą. Są to rzadkie sytuacje, ale jednak zdarzają się.
W przypadku "anulowania" akcji inwestorzy zostali w rzeczywistości z dnia na dzień wywłaszczeni z posiadanych papierów wartościowych bez jakiegokolwiek odszkodowania. Tymczasem same spółki dalej istnieją i prowadzą działalność gospodarczą.
Wobec tak przedstawiającej sytuacji SII postanowiło interweniować u Ministra Finansów na rzecz akcjonariuszy CEDC i Nova KBM wnioskując o wprowadzenie w ustawie podatkowej przepisów wprost umożliwiających w opisanych sytuacjach zaliczyć wydatki poniesione na nabycie akcji CEDC lub Nova KBM do kosztów uzyskania przychodów lub też wydanie przez Ministerstwo stosownej interpretacji podatkowej, która odniosłaby analogiczny skutek. Więcej na ten temat można przeczytać TUTAJ.
Niestety do dnia dzisiejszego Stowarzyszenie nie otrzymało żadnej odpowiedzi ze strony Ministerstwa Finansów na wystosowany apel.
W związku z bezprecedensową sytuacją „anulowania” akcji spółek CEDC oraz Nova KBM jaka miała miejsce w roku 2013 r., pismem z dnia 18 sierpnia 2014 r., SII ponownie zwróciło się do Ministerstwa Finansów z wnioskiem o wprowadzenie zmian w przepisach ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, które pozwoliłyby akcjonariuszom tych spółek wykazać w rocznych zeznaniach podatkowych stratę poniesioną na rzeczonych akcjach. W ocenie SII wniosek ten jest tym bardziej uzasadniony, że do pozbawienia akcjonariuszy posiadanych akcji doszło bez jakiegokolwiek odszkodowania w wyniku nieznanych polskiemu prawodawstwu procedur „anulowania” akcji. Alternatywnie Stowarzyszenie wnioskowało o rozważenie możliwości wydania interpretacji ogólnej, która wskazywałaby na możliwość zaliczenia wydatków na nabycie akcji CEDC i Nova KBM do kosztów uzyskania przychodów w roku anulowania akcji, pomimo że formalnie nie doszło do ich odpłatnego zbycia.
Mając na uwadze istotność poruszonych problemów dla szerokiego grona inwestorów, SII zaapelowało równocześnie o pilne podjęcie stosownych działań legislacyjnych bądź też podjęcie innych adekwatnych działań, jak właśnie wydanie interpretacji ogólnej. Ponadto SII zawnioskowało o przekazanie przez Ministerstwo Finansów informacji czy prowadzone są już takie prace legislacyjne, czy też może Ministerstwo Finansów w ogóle nie zamierza zajmować się tym tematem. Z pełną treścią pisma SII do Ministerstwa Finansów można zapoznać się TUTAJ.
