Podaż i popyt na rynku złota. Jak inwestować w złoto [Część II]

Złoto to towar, którym handluje się na całym świecie. Źródła popytu na złoto są różnorodne, podobnie jak wiele jest możliwości na inwestowanie w złoto.

W poprzednim artykule doszliśmy do wniosku, że w średnim terminie (kilkuletnim) złoto jest w stanie wygenerować wyższe zwroty niż indeks SP500 (aczkolwiek długoterminowo kruszec z giełdą przegrywa). Spróbujmy zatem lepiej zrozumieć rynek złota.

🟢 Zobacz też: Inwestowanie w złoto, srebro i inne metale szlachetne [Poradnik]

Popyt na złoto możemy podzielić na pięć obszarów:

1. Popyt jubilerski
2. Popyt technologiczny
3. Popyt inwestycyjny w ramach fizycznego złota
4. Popyt inwestycyjny funduszy ETF, ECN i podobnych, które skupują złoto jako zabezpieczenie emitowanych certyfikatów – inaczej będziemy go nazywać popytem lub złotem papierowym
5. Popyt ze strony banków centralnych

Co ciekawe popyt na złoto jest względnie stały i oscyluje w przedziale 3-3.5 tysiąca ton poza wyjątkowym rokiem 2013, gdzie osiągnął poziom ok czterech tysięcy stu ton. Największy jest popyt jubilerski i utrzymuje się na stałym poziomie ok 1.5 – 2 tysięcy ton (poza covidowym 2020, gdy spadł poniżej tysiąca ton).

Rysunek 1 Roczny popyt na złoto w podziale na sektory w latach 2010-2023.
Źródło: Metals Focus, Refinitiv GFMS, World Gold Council

Obecnie popyt na złoto napędzają głównie potrzeby jubilerów (na wykresie zaznaczone kolorem jasnozielonym jasnozielonym) oraz złote monety i sztabki (czyli popyt inwestycyjny na fizyczny kruszec). Papierowe złoto nie notuje zwiększonego popytu (odwrotnie niż w roku 2020), chociaż i tak widzimy poprawę w stosunku do roku 2021, gdy obserwowaliśmy odwrót inwestorów od tej formy inwestowania. Widzimy również wzmożony popyt ze strony banków centralnych i jest on najwyższy w ostatniej dekadzie.

Rozbijając popyt na poszczególne obszary, w ostatnim zaraportowanym roku (2023) możemy zaobserwować, że najsilniejszy wzrost popytu jubilerskiego widać w Chinach (wynosi on aż 10%), przy jednoczesnym silnym spadku po stronie Indii (-6%). Całościowo popyt w tym obszarze jest płasko w stosunku do roku 2022.

Rysunek 2 Popyt jubilerski na złoto w latach 2022 i 2023.
Źródło: Metals Focus, World Gold Council

Obecnie popyt jubilerski utrzymuje się na poziomie 2000 ton, co jest wartością zbliżoną do średniej z ostatnich 28 lat.

Rysunek 3 Popyt jubilerski na złoto w latach 1995-2023.
Źródło: Metals Focus, Refinitiv GFMS, World Gold Council

W tym miejscu warto się na chwilę zatrzymać, aby powiedzieć dwa słowa hinduskich zwyczajach by wyjaśnić, dlaczego ten kraj odpowiada za blisko 28% konsumpcji złota przeznaczanego na cele jubilerskie. Złoto ze swoimi mitologicznymi i historycznymi konotacjami, odgrywa kluczową rolę na każdym hinduskim weselu. Tradycja dawania córkom prezentu w postaci złota sięga czasów, gdy kobiety nie miały prawa zarządzać majątkiem rodzin. Wtedy też synowie otrzymywali większość rodzinnego majątku w tym najczęściej dom, a córki otrzymywały swoją część rodzinnego bogactwa poprzez dary w postaci złota.

Wplecione w kulturę hinduską, znaczenie złota jest widoczne w ślubach. Hindusi wierzą, że Lakszmi, bogini dobrobytu, przynosi ogromne błogosławieństwa rodzinie pana młodego za pośrednictwem panny młodej, dlatego rodziny dają pannie młodej złoto w postaci ozdób lub sztabek złota, aby mogła je nosić i chronić.

Wracając jednak do popytu jubilerskiego – najważniejsze regiony to:

• Chiny ze wzrostem o 10% r/r (które skonsumowały 630 t w ostatnim roku)
• Indie z konsumpcją na poziomie 562 ton,
• Turcja, której konsumpcja wzrosła o 14% r/r (do 42t)
• Stany ze spadkiem o 5% r/r (co się przekłada na 136t)
• Europa -3% (która wykorzystała 70t złota)

Kolejnym obszarem jest popyt inwestycyjny. Pozostaje on bardzo słaby i w 2023 roku osiągnął dziesięcioletnie minimum. wzrost popytu na fizyczne złoto jest kontrowany odpływem z ETF-ów.

W 2023 emitenci ETF-ów sprzedali 244 tony złota. Spadek zainteresowania tą formą inwestycji płynie głównie z Europy (-180 ton) i Ameryki Północnej (-82 tony).

Rysunek 4 Popyt inwestycyjny na złoto w latach 1995 - 2023.
Źródło: Metals Focus, Refinitiv GFMS, World Gold Council

Kolejnym obszarem jest zapotrzebowanie generowane ze strony banków centralnych. To w ostatnim roku było względnie stałe (spadek popytu o 4%) aczkolwiek warto nadmienić, że 2022 i 2023 charakteryzowały się rekordowymi zakupami po stronie tych instytucji. Szczególnie wyróżnia się czwarty kwartał 2023, w trakcie, którego banki skupiły o 35% mniej złota kwartał wcześniej. Największymi kupującymi okazały się banki centralne Chin (Ludowy Bank Chin zakupił 225 ton złota – najwięcej od 1977 roku) Polski (NBP kupił 130 ton złota zwiększając rezerwy o 57% do łącznej wartości 359 ton), Singapuru (+77 ton) Libii (+30 ton) oraz Czech (+19 ton). Sprzedającymi okazały się głównie Bank Centralny Kazachstanu (sprzedaż 47 ton) Uzbekistanu (sprzedaż 25 ton), Boliwii ( 25 ton), Kambodży (-20 ton) oraz Niemiec (-15 ton).

Rysunek 5 Popyt na złoto wśród banków centralnych w latach 2022 i 2023.
Źródło: Metals Focus, Refinitiv GFMS, World Gold Council

Rysunek 6 Roczne oraz skumulowane zakupy złota przez banki centralne w latach 2010-2023.
Źródło: Metals Focus, Refinitiv GFMS, World Gold Council

Rysunek 7 Zmiany stanu złota w poszczególnych bankach centralnych w 2023 roku.
Źródło: IMF IFS, respective central banks, World Gold Council

Ostatnim obszarem, który generuje popyt na złoto jest jego zastosowanie przemysłowe i medyczne. Największe zużycie generuje przemysł elektroniczny (81%) oraz dentystyczny (niecałe 4%). Całkowita konsumpcja wyniosła tutaj ok 77 ton. Elektronika wykorzystuje złoto głównie do produkcji diod LEDowych, niektórych podzespołów komputerów osobistych, infrastrukturze 5G, do produkcji satelitów okołoziemskich oraz płytek PCB.

Rysunek 8 Popyt technologiczny na złoto w latach 2022-2023.
Źródło: Metals Focus, World Gold Council

Skoro była mowa o popycie, warto wspomnieć również o podaży. Największymi producentami złota na świecie są Chiny, Rosja, Australia, Kanada, Stany Zjednoczone, Ghana, Peru, Meksyk, Indonezja oraz Republika Południowej Afryki. Trzy pierwsze kraje na tej liście odpowiadają za 31% światowej produkcji.

Rysunek 9 10 krajów o największej produkcji złota w 2022 roku.
Źródło: World Gold Council

Co ciekawe drastycznie spadł udział Republiki Południowej Afryki, która jeszcze w 1977 roku produkowała blisko dziesięć razy więcej złota niż obecnie. RPA do roku 2004 pozostawało największym producentem złota na świecie. Za spadek znaczenia Republiki Południowej Afryki odpowiadają m.in. gwałtownie rosnące koszty pracy oraz wyczerpywanie się złóż położonych na relatywnie niskiej głębokości. Na domiar złego sporym utrudnieniem stają się drastycznie rosnące ceny energii elektrycznej, która dostarczana jest przez państwowego monopolistę spółkę Eskom, która dostarcza aż 90% energii w kraju.

Rysunek 10 Produkcja złota na świecie w latach 1977-2021.
Źródło: CPM Group Silver Yearbook 2022

Oczywiście produkcja złota to nie tylko jego wydobycie, ale również recykling, który odpowiada za ok 25% podaży tego surowca.

Rysunek 11 podaż i recykling złota w latach 2022 i 2023.
Źródło: Metals Focus, World Gold Council

Wydobycie złota od 2008 roku jest w trendzie wzrostowym i obecnie sięga 2.5 tysiąca ton rocznie:

Rysunek 12 Roczna produkcja złota na świecie.
Źródło: Metals Focus, Refinitiv GFMS, World Gold Council

Recykling złota będzie coraz bardziej istotny biorąc pod uwagę, że blisko 50% światowych zasobów tego surowca stanowi biżuteria, 22% to złoto inwestycyjne (przede wszystkim monety i sztabki), a 17% to rezerwy banków centralnych. Pod koniec 2022 roku największymi rezerwami złota dysponował amerykański FED, którego zasoby stanowią niecałe 24% złota jakie pozostaje w posiadaniu banków centralnych.

Jak inwestować w złoto

Pozostaje nam odpowiedzieć sobie na pytanie, jak możemy inwestować w złoto. Pominę biżuterię, bo to najmniej opłacalna metoda. A zatem pozostają nam:

I. Fizyczne (sztabki, monety)

W przypadku złota fizycznego najlepiej sprawdzą się znane monety, które pozwolą inwestorowi zminimalizować ryzyko potencjalnego oszustwa. Niestety kupując monety musimy zachować szczególną ostrożność i upewnić się, że otrzymana moneta jest wykonana faktycznie ze złota. Poza wybraniem popularnej metody, warto zaopatrzyć się w linijkę menniczą zwaną również linijką Fischa. Jest to przyrząd służący do sprawdzania autentyczności złotych monet bulionowych, który powstał z myślą o inwestorach wybierających fizyczne kruszce. Dla sprawdzenia monety przewidziano dwa otwory odpowiadające jej oryginalnym wymiarom. Wzdłuż krawędzi linijki Fishera umieszczone są wgłębienia, które pozwalają zweryfikować prawidłową średnicę monety. Prostopadle do nich znajdują się krótsze wcięcia służące do oceny grubości. Otwory wycięto z najwyższą precyzją, dlatego jeśli moneta się nie mieści lub wypada, może to wskazywać na fałszerstwo. Test wagi monety również jest kluczowy do potwierdzenia jej autentyczności. Po umieszczeniu monety we wgłębieniu, powinna ona przechylić szalę, co potwierdza jej prawdziwość, o ile wymiary się zgadzają.

Do najpopularniejszych złotych monet należą:

1. Amerykański Orzeł (USA) – Moneta emitowana przez United States Mint od 1986 roku, dostępna w różnych nominałach.
2. Kanadyjski Liść Klonowy (Kanada) – Pierwsza moneta o czystości 99,99% złota, wprowadzona przez Royal Canadian Mint w 1979 roku.
3. Krugerrand (RPA) – Jedna z pierwszych złotych monet bulionowych na świecie, wprowadzona w 1967 roku przez South African Mint.
4. Australijski Kangur (Australia) – Emitowana przez Perth Mint, znana z różnorodnych wizerunków kangura, zmieniających się co rok.
5. Brytyjski Suweren (Wielka Brytania) – Moneta o długiej i bogatej historii, emitowana przez Royal Mint.
6. Austriaccy Filharmonicy (Austria) – Pierwsza europejska moneta inwestycyjna, wprowadzona w 1989 roku przez Austrian Mint.
7. Chińska Panda (Chiny) – Wyróżniająca się zmieniającym się każdego roku wizerunkiem pandy, emitowana przez China Gold Coin Corporation.
8. Amerykański Bawół (USA) – Pierwsza 24-karatowa złota moneta emitowana przez United States Mint, wprowadzona w 2006 roku.
9. Meksykańska Libertad (Meksyk) – Znana z pięknych wzorów, emitowana przez La Casa de Moneda de México.
10. Ducat (Holandia) – Klasyczna moneta o historii sięgającej XVI wieku, nadal emitowana przez Royal Dutch Mint.

Rysunek 13 Najpopularniejsze złote monety

🟢 Zobacz też: Najpopularniejsze złote monety bulionowe. Jak inwestować w złote monety?

II. ETFy lub ETC

Inwestorzy często są zaskoczeni, że instrument, który naśladuje cenę złota to ETC, a nie ETF. Termin „ETF” jest bardziej ogólny i zazwyczaj odnosi się do produktów, które śledzą indeksy składające się z różnych aktywów, takich jak akcje lub obligacje. Jednakże w przypadku produktów skoncentrowanych na pojedynczym surowcu, jak złoto, bardziej precyzyjne jest użycie terminu „ETC”, które oznacza, że produkt śledzi cenę towaru, a nie indeks składający się z wielu różnych aktywów.

Dziesięć najpopularniejszych i największych pod względem aktywów ETC na europejskich i amerykańskich giełdach to:

Tabela 1 Zestawienie dziesięciu najbardziej popularnych ETF/ETC na rynku europejskim.
Źródło: https://www.justetf.com

III. Akcje spółek zajmujących się wydobyciem kruszcu.

Spółki zajmujące się wydobyciem szerzej omówimy w następnym artykule. Natomiast specyficzną formą inwestowania w wybrane spółki, jest opcja wyboru ETF-a, za pośrednictwem, którego kupujemy od razu kilka/kilkanaście podmiotów. Pięć najpopularniejszych ETF-ów, które koncentrują się na spółkach wydobywających złoto, to:

1. VanEck Vectors Gold Miners ETF (GDX) – Jest to jeden z najbardziej znanych ETF-ów skoncentrowanych na spółkach wydobywających złoto. ETF daje ekspozycję na koszyk globalnych firm zajmujących się głównie wydobyciem złota. Koszty zarządzania: 0.51%, ISIN: US92189F1066.
2. VanEck Vectors Junior Gold Miners ETF (GDXJ) – Skupia się na mniejszych spółkach z sektora wydobywczego złota, które mają potencjał na szybszy wzrost w porównaniu do większych, bardziej znanych firm. Koszty zarządzania: 0.53%, ISIN: US92189F7915.
3. iShares MSCI Global Gold Miners ETF (RING) – ETF ten śledzi wyniki globalnych firm wydobywczych złota, dając inwestorom ekspozycję na międzynarodowe przedsiębiorstwa działające w tej branży. Koszty zarządzania: 0.39%, ISIN: US4642861039.
4. Global X Gold Explorers ETF (GOEX) – Koncentruje się na firmach zaangażowanych w poszukiwanie i rozwój złóż złota, co oznacza potencjalnie większe ryzyko, ale również szansę na wyższe zyski w przypadku odkrycia nowych złóż. Koszty zarządzania: 0.65%, ISIN: US37954Y8553.
5. Sprott Gold Miners ETF (SGDM) – Ten ETF różni się strategią, ponieważ stosuje dodatkowe kryteria w selekcji spółek, takie jak wzrost dochodów oraz czynniki techniczne, które mogą wpłynąć na lepsze wyniki w porównaniu do tradycyjnego indeksu. Koszty zarządzania: 0.50%, ISIN: US85210B1026.

A skoro zahaczyliśmy o akcje, to warto zwrócić uwagę, jak kształtują się koszty wydobycia, które są jednym z ważniejszych czynników mających wpływ na rentowność producentów kruszcu, ale też i na samą cenę żółtego metalu. Rzeczone koszty w okresie od 2010 do 2013 roku mocno poszły w górę, następnie od 2014 roku mamy stabilizację i ponownie od 2021 widzimy mocny wzrost kosztów. Wykres poniżej nie obejmuje już roku 2022, natomiast zgodnie z danymi World Gold Council, koszty te w 2022 wyniosły 1276 dolarów na uncję, co oznacza wzrost o 19,5% w stosunku do roku 2021.

Rysunek 14 Średnie koszty wyprodukowania uncji złota w latach 2010-2021.
Źródło: GFMS Gold Survey

Ceny złota zależą również od poziomu wydobycia i co oczywiste wraz ze zwiększaniem produkcji ceny złota spadają. Relacja jest taka, że na 1% wzrostu wydobycia obserwujemy ok 2,1% spadku cen. Natomiast to, co ciekawe to ceny złota spadają wraz ze wzrostem produkcji srebra. W tym wypadku na 1% wzrostu wydobycia srebra przekłada się na ok 1,9% spadku cen złota.

Rysunek 15 Wrażliwość cen złota i srebra na zmiany podaży.

Źródło: CPM 2020 Gold and Silver Yearbooks with calculations from CME Group Economic Research

IV. Kontrakty terminowe.

Jest to instrument, którym nie będziemy się zajmować, ponieważ jest wyjątkowo krótkoterminowy i służy głównie do spekulacji. 

Podsumowanie

Podsumowując, złoto wydaje się nienajgorszym pomysłem w średnim i krótkim terminie. W długiej perspektywie złoto jako aktywo przegrywa zarówno z akcjami, jak i obligacjami. Szczególnie to fizyczne, przy którym dochodzą nam jeszcze koszty przechowywania. Ewentualnie kruszec ten może pełnić rolę ubezpieczenia. Czyli kosztu jaki ponosimy na wypadek najgorszego. Słowo koszt pada tutaj nieprzypadkowo, ponieważ opłacając ubezpieczenie mieszkania zdecydowanie mam nadzieję, że będą to pieniądze wyrzucone w błoto i nigdy nie będę musiał z tego ubezpieczenia korzystać.

Złoto ma tę zaletę, że jest szeroko rozpoznawalnym nośnikiem wartości, a na dodatek stosunek wartości do objętości jest bardzo korzystny. Dzięki temu łatwo można przenieść spory majątek w stosunkowo niewielkiej paczuszce. Np. 1 uncjowa moneta, jaką jest Krugerrand, ma wartość ok 9,6 tysięcy złotych. Mając ok 40 takich monet dysponujemy środkami pozwalającymi na nabycie niezgorszego mieszkania w większości miast w Polsce. Pytanie, czy w dzisiejszych czasach jest to równie istotne, jak w końcówce lat 30 tych ubiegłego wieku, pozostawiam otwarte.

Zastrzeżenie

Treść powyższego materiału analitycznego jest wyłącznie subiektywną opinią autora i nie stanowi „rekomendacji inwestycyjnej” w rozumieniu przepisów art. 3 ust. 1 pkt 35) Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 596/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie nadużyć na rynku (rozporządzenie w sprawie nadużyć na rynku) oraz uchylające dyrektywę 2003/6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady i dyrektywy Komisji 2003/124/WE, 2003/125/WE i 2004/72/WE (Dz.U.UE.L.2014.173.1 z dnia 2014.06.12) ani „informacji rekomendującej” w rozumieniu ww. przepisów, jak również nie stanowi jakiejkolwiek oferty instrumentów finansowych. Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych oraz autorzy nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za szkody poniesione w wyniku decyzji inwestycyjnych podjętych na podstawie lektury treści publikowanych w ramach niniejszego projektu. Należy pamiętać, że informacje i badania oparte o historyczne dane lub wyniki nie gwarantują zysków w przyszłości.